Travma ve Yas

Travma Nedir ?

Travma, kişinin günlük yaşamını derinden etkileyen, beklenmedik bir anda gerçekleşen ve aşırı stres, kaygı veya panik yaratan olaylar sonrasında yaşanan psikolojik bir durum anlamına gelmektedir. Travmatik deneyim, bireyin duygusal, fiziksel ve psikolojik sağlık ve ruhsal bütünlüğünü tehdit eder ve genellikle beklenmedik, kontrol algısının yitirildiği durumlar olarak deneyimlenir. Travma, bireyin bilincinde ve bilinçdışında derin izler bırakabilir ve bu izler, kişinin günlük yaşamında çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Yaşamı devam ettirmeye yönelik tehdit algısı, inanç ve değer dünyasına dair tehdit algısı, sevilen bir kişinin yaşamına yönelik tehdit algısı ve kişinin fiziksel bütünlüğüne etki edecek tehdit algısı gibi olaylar travmatik deneyimler olarak algılanabilir. Bu tür durumlarda, güven problemleri, kayıp, üzüntü, çaresizlik, zihinsel karışıklıklar ortaya çıkabilir.

Doğal afetler, cinsel istismar, duygusal ve fiziksel istismar, trafik kazaları, yaralanma, savaş, şiddet, ani bir kayıp gibi tek seferlik ya da uzun süredir devam eden olaylar travmatik olaylar olarak kendini gösterebilir. Bu olaylar sonucunda kişinin algısı ve değerlendirmesi yaşanılan deneyimin psikolojik bir travma ile ilişkisini tanımlayabilir. Eğer ki yaşanılan deneyim kişinin fiziksel ve duygusal bütünlüğünü sarsacak ve sınırlarını zorlayacak bir nitelikte ise bu durum psikolojik travmaya neden olabilir. Bu durum sonucunda ortaya çıkan çaresizlik, korku ve dehşet travmatik bir deneyim olarak tanımlanabilir. Yaşanan olaydan ziyade kişinin bu durumu algılama süreci ve sonrasında deneyimlediği sıkıntı veren duygular travmatik olarak tanımlanır. Travmatik deneyim Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) başta olmak üzere kaygı bozuklukları, depresyon ve somatik hastalıklar gibi farklı mental rahatsızlıklara neden olabilir.

Yas Nedir ?

Yas anlaşılması ve deneyimlemesi zor bir süreçtir. Yas, sevilen bir kişinin, hayvanın veya nesnenin, biten bir ilişkinin, ayrılığın ya da iş hayatı ve sağlık durumu gibi değişikliklerin ardından yaşanan doğal ve evrensel bir süreçtir. Yas, çoğunlukla bir kayıp sonrasında ortaya çıkan yas süreci aynı zamanda önemli bir yaşam değişikliği, boşanma, iflas, iş kaybı veya hayallere ulaşamamak gibi durumlar sonrasında da deneyimlenebilir. Yas süreci, kaybın kişinin kendi içindeki anlamına, kişisel geçmişine ve başa çıkabilme gücüne göre farklı şekillerde yaşanabilir. Bu süreç bir bakıma kişinin hayata tekrar dönebilmesine ve adapte olmasına katkı sunan bir süreçtir. Yas sürecinin ne kadar süreceği ve nasıl deneyimlendiği kişiden kişiye göre değişebilir.

Yas Sürecinin Aşamaları

Yas sürecinin aşamaları bir kayıp ile başlayan ve sonrasında kişinin duygusal ve fiziksel olarak deneyimlediği başa çıkma ve adaptasyon sürecidir. Bu aşamaların süresi kişinin içsel kaynakları, aldığı destek ve kişinin karakteri ile farklılık gösterebilir. Güncel literatür bu süreci beş farklı alan ile tanımlamıştır.

• Inkar : Kayıp ve yaşanan durumu reddetme ve kabul etmeme,
• Öfke : Kayıp nedeniyle duyulan yoğun öfke ve haksızlığa uğramışlık hissi,
• Pazarlık : Kaybedilenin geri gelmesi için pazarlık yapma çabası,
• Depresyon : Derin bir hüzün, çaresizlik ve umutsuzluk hissi,
• Kabullenme : Kabullenme ve adaptasyon süreci, yaşama tekrar devam edebilmek.

Travma ve Yasın Psikolojik Etkileri

Travma ve yas, bireyde çeşitli duygusal, bilişsel, fiziksel ve davranışsal tepkilere neden olabilir. Bu tepkiler kişiden kişiye farklılık gösteren ve zamanla değişebilen durumlardır. Fiziksel tepkiler olarak nefes alamamak, uyku bozuklukları, yorgunluk, iştahın azalması gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Duygusal olarak öfke, kaygı, suçluluk, çaresizlik ve üzüntü kendini gösterebilir. Bilişsel tepkiler olarak odaklanma güçlükleri, dikkat dağınıklığı ve rahatsız edici düşüncelerin kendini göstermesi olasıdır. Son olarak kişiler davranışsal olarak çevrelerinden uzaklaşma, izolasyon ve kayıp ile ilgili hatırlatıcı durum ve yerlerden kaçma çabası içinde olabilirler. Kişi, travma ve yas süreçlerinde kendini derin bir boşlukta veya hayatta anlam bulmakta zorlanırken bulabilir.

Travma ve Yas Terapisi

Travma ve yas terapisi, kişinin yaşadığı yoğun ve derin acı ve karmaşık duygularla başa çıkmasına destek sağlamayıı amaçlar. Psikanalitik/psikodinamik yaklaşım, kişinin bilinçdışında kayıp ve yas ile ilişkili bu deneyimlerin nasıl işlendiğini anlamaya ve bu süreçleri dönüştürmeye odaklanır. Terapi süreci, bireyin duygusal sıkıntılarını iyileştirme, kaybını ne anlama geldiğinin üzerine düşünebilme ve yeni bir yaşam düzenine uyum sağlama sürecinde yaşanan zorlukların anlamlarını bulabilmeyi hedefler.

Travmatik deneyim ve yasla başa çıkmak, zaman alan ve kişinin kendi hızı ile ilerlediği bir süreçtir. Kişilerin bu süreci yaşama şekli farklılık göstermekte ve kendi yolunu bulması bir süreçtir. Profesyonel bir terapi desteği almak, bu zorlayıcı ve sıkıntı veren süreçte bireyin kendini daha güçlü, anlaşılmış ve anlamlı bir şekilde yaşamı yeniden inşa etmesine katkı sınabilir.