Kişilik Bozuklukları

Kişilik Nedir?

Kişilik kavramı, kişinin düşünce, duygu ve davranışlarını tanımlayan zamanla bir bütün oluşturan ve kalıcı hale gelen psikolojik, sosyolojik ve kültürel özellikler bütünüdür. Kişilik, genetik faktörler, çocukluk deneyimleri ve çevresel etkilerle şekillenebilir. Her kişi özelinde kişilik benzersizdir ve bu kişilik, kişinin dünya ile nasıl bir ilişki içinde olduğunu, kendini ve ötekileri nasıl algıladığı ile ilişkilidir.

Kişilik Bozuklukları Nedir?

Kişilik bozuklukları, kişinin düşünce, his ve davranış biçimlerinde kalıcı ve yaygın bir örüntüyü ifade eder. Bu bozukluklar, kişinin sosyal ilişkilerini, iş hayatını ve genel işlevselliğini olumsuz anlamda etkileyebilir.

Kişilik Bozuklukları Türleri (DSM-V-TR)

1. Paranoid Kişilik Bozukluğu
2. Şizoid Kişilik Bozukluğu
3. Şizotipal Kişilik Bozukluğu
4. Antisosyal Kişilik Bozukluğu
5. Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
6. Histrionik Kişilik Bozukluğu
7. Narsisistik Kişilik Bozukluğu
8. Bağımlı Kişilik Bozukluğu
9. Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu

Psikodinamik Teori ve  Kişilik Gelişimi

Sigmund Freud, kişilik bozukluklarının kökenini, erken çocukluk dönemindeki deneyimleri ve gelişim döneminde ortaya çıkan bilinçdışı süreçlerine dayandırır. Freud'a göre, kişilik çocukluk deneyimlerine dair verilen tepkiler sonucu ortaya çıkar. Kişilik bozuklukları bu izlerin ortaya çıkardığı bir sonuçtur.

Melanie Klein ise kişilik bozukluklarının gelişiminde içsel dünyadaki önemli nesnelerin ve bu nesnelerle kurulan ilişkilerin etkisini öne çıkarır. Klein'a göre, kişinin içsel dünyasında yer alan iyi ve kötü nesneler arasındaki çatışmalar, kişilik bozukluklarının gelişimine bir temel oluşturur. Klein (1946, 1957), paranoid-şizoid konum ve depresif konum olarak ikiye ayırdığı gelişim aşamasıyla bebeğin suçluluk, haset ve şükran gibi deneyimleriyle kişilik gelişimini ifade eder. Bu çatışmalar, bireyin dış dünyadaki ilişkilerinde de kendini gösterir ve kişilik bozukluklarının yapılanmasına katkıda bulunur.

Bion (1959,1962) ise kişilik gelişimini düşünme süreçleri ve duyguların nasıl işlendiği üzerine temellendirir. Düşünme süreçlerinin parçalanmasının kişilik gelişiminde zedeleyici durumlar yaratabileceğini savunur. Salman Akhtar ise kişilik gelişimini kişinin yalnız içsel nesneler ve bilinçdışı süreçler ile değil yaşadığı sosyal çevre ve kültürün etkisini de önemli bulur. Donald Winnicott ise oyun, gerçeklik, geçiş nesnesi, sahte benlik ve gerçek benlik kavramları ile kişilik gelişimini erken dönemdeki içsel gerçekliği dış dünyaya yansıtabilme kapasitesiyle ilgili olduğunu tartışır.

Kişilik Bozuklukları ve Terapötik Süreç

Kişilik bozuklukları, kişinin kendisi ve ötekilerle olan ilişkilerinde sürekli ve tekrarlanan zorluklara yol açabilir. Psikanalitik/psikodinamik terapi, bu bozuklukların kökenini, ilişki ihtiyaçlarını ve kişinin  bilinçdışındaki çatışmalarını anlamaya çalışır. Terapi sürecinde, kişinin  çocukluk deneyimleri, içsel dünyasındaki çatışmalar ve bu çatışmaların ilişkiler üzerindeki etkisi kendisine yer bulur. Terapi sürecinde şu konulara yer açılabilir:

• Bilinçdışı çatışmaların fark edilmesi ve bu çatışmaların çözümlenmesi
• Kişinin  içsel dünyasındaki iyi ve kötü nesnelerin güncel ilişkilere ve deneyimlere yansıması
• İlişkilerde tekrarlanan kalıpların keşfi ve bu kalıpların dönüştürülmesi
• Duygusal denge ve içsel huzurun yeniden kazanılması
• Sağlıklı ve işlevsel ilişkiler kurma becerilerinin geliştirilmesi

Kişilik bozuklukları, kişinin yaşamını derinden etkileyen ve uzun süreli terapiye ihtiyaç duyulan durumlardır. Ancak, bilinçdışındaki süreçleri anlama ve dönüştürme yoluyla, birey bu sıkıntıların üstesinden gelebilir ve daha dengeli, tatmin edici bir yaşam sürdürebilir.